Bác sĩ Vũ Ngọc Trác đến khám bệnh tại nhà cho cụ ông 90 tuổi. Ảnh: Lê Phương.

“Người già thì được an tâm là quan trọng nhất. Lúc trước cụ cứ đòi đưa đi bệnh viện liên tục, bác sĩ khám nhanh, cho thuốc về uống, không có thời gian tư vấn cặn kẽ nên cụ thường xuyên lo lắng. Từ lúc có bác sĩ đến nhà khám, được quan tâm giải đáp hết mọi thắc mắc, mỗi khi băn khoăn gì có thể gọi điện trực tiếp nên cụ tươi tỉnh, minh mẫn hơn nhiều”, con gái cụ chia sẻ.

Thời tiết thay đổi, ông cụ vừa trải qua 2 cơn ốm. lúc trước phải nhập viện mấy ngày, nay có bác sĩ tư vấn nên ông được theo dõi tại nhà, không phải di chuyển tới lui, tốn thời gian đợi chờ ở bệnh viện. Ở tuổi 90, cụ tươi cười cho biết mình vẫn đều đặn duy trì đi bộ 45 phút mỗi sáng. Mỗi lần bác sĩ đến nhà, những thành viên khác trong gia đình cũng tranh thủ tư vấn về sức khỏe.

Thay vì đòi đi viện để được an tâm, cụ bà ngoài 70 tuổi tại quận 7, TP HCM, nhất quyết không chịu đi khám vì “sợ bệnh viện” dù bệnh tình trở nặng. Nửa năm trước bà xuất hiện tình trạng chân phù, bụng trướng, cô con gái phải cậy nhờ các bác sĩ gia đình đến nhà khám bệnh. Sau khi lấy mẫu máu, nước tiểu về xét nghiệm, cụ bà được chẩn đoán viêm gan mãn tính. Định kỳ truyền albumin và duy trì uống thuốc tại nhà, sức khỏe của bà cụ ổn định, bụng nhỏ lại, sắc mặt hồng hào hơn rất nhiều.

Bác sĩ Tô Quang Định, Tổng Giám đốc Trung tâm Bác sĩ Gia đình Sài Gòn cho biết, bác sĩ gia đình là người khám chữa bệnh ban đầu, quản lý sức khỏe lâu dài, xuyên suốt và có kế hoạch cho từng người dân, từng gia đình tại cộng đồng dân cư. Nhiều người hiểu nhầm bác sĩ gia đình chỉ là bác sĩ đến khám bệnh tại nhà. Thực tế, bệnh nhân phải đến phòng khám bác sĩ để được theo dõi lâu dài, toàn diện. Khám bệnh tại nhà chỉ là một phần quan trọng của công tác bác sĩ gia đình, giúp nâng cao hiệu suất ngành y tế. Bác sĩ gia đình cũng khác với bác sĩ chuyên khoa đến nhà khám bệnh.

Theo bác sĩ Định, y học gia đình thiên về yếu tố dự phòng, hướng dẫn để người dân phòng tránh, điều trị đúng cách bệnh tật. Ví dụ khi đến độ tuổi có các yếu tố nguy cơ tăng huyết áp, bác sĩ phải thường xuyên theo dõi huyết áp. Nếu chưa mắc bệnh, bác sĩ sẽ tư vấn chế độ ăn uống, sinh hoạt, luyện tập để ngăn ngừa. Nếu đã xuất hiện bệnh, bác sĩ sẽ có những hướng dẫn cụ thể để điều trị, phòng tránh, xử trí biến chứng xảy ra. Khi cần thiết phải khám chuyên khoa, phẫu thuật, nằm viện, bác sĩ sẽ chuyển bệnh nhân đến đúng nơi, đúng tuyến cần đến. Điều này góp phần tiết kiệm thời gian của bệnh nhân cũng như giảm bớt tình trạng chồng chéo, quá tải bệnh viện.

Trên xe bác sĩ gia đình đi khám bệnh tại nhà thường được trang bị giống như phòng mạch của một bác sĩ nội khoa, gồm có ống nghe, huyết áp, nhiệt kế. Bên cạnh đó là các thiết bị hỗ trợ như điện tâm đồ xách tay, ống nghiệm để lấy máu mang về xét nghiệm khi cần, hộp thuốc chống sốc, dịch truyền, oxy để xử trí trong trường hợp khẩn cấp, đe dọa tính mạng...

Bác sĩ gia đình đang kiểm tra sức khỏe bệnh nhân tận nhà. Ảnh: Lê Phương.

“Trò chuyện, tư vấn tâm lý đóng vai trò quan trọng trong việc khám chữa bệnh. Khi bác sĩ theo dõi xuyên suốt bệnh nhân sẽ có sự thân tình, thấu hiểu nhất định về hoàn cảnh, sức khỏe, dễ dàng chia sẻ thông tin. Từ đó giải quyết những vấn đề sức khỏe khi nó vừa phát sinh cũng như có hướng chẩn đoán, điều trị bệnh hợp lý”, bác sĩ Định phân tích.

Với những người bệnh đi lại khó khăn, không có nhiều thời gian, dịch vụ bác sĩ gia đình đã đáp ứng rất lớn nhu cầu chăm sóc sức khỏe. Nhiều người khi làm ăn, công tác xa nhà, không thể ở cạnh chăm sóc bố mẹ cũng đã nhờ bác sĩ gia đình theo dõi, thông báo tình hình. Không ít trường hợp bệnh nhân mắc bệnh nan y đã nhờ bác sĩ gia đình đến tận nhà chăm sóc cuối đời, vừa giúp bệnh nhân giảm đau đớn, vừa chia sẻ được gánh nặng bệnh tật cho người nhà.

Bác sĩ Định nhớ mãi một trường hợp khó quên là cụ bà mắc bệnh ung thư gan giai đoạn cuối, bệnh viện trả về. Khi bác sĩ gia đình đến nhận chăm sóc cuối đời, cụ bà được truyền dịch, giảm đau... Cụ bà có những đêm cuối ngủ ngon giấc, người nhà cũng bớt vất vả. "Khi bà qua đời, lo xong hậu sự, con cái chia sẻ họ được an ủi, thanh thản hơn rất nhiều vì đã giúp bà không phải đau đớn hay để bà có cảm giác bị bác sĩ bỏ mặc những ngày cuối đời”, bác sĩ Định tâm sự.

Gần đây, dịch vụ bác sĩ gia đình bắt đầu phát triển và được đón nhận tích cực tại Việt Nam. Các trường đại học, trung tâm đào tạo y tế bắt đầu chú trọng mảng đào tạo này. Tuy nhiên, do còn khá mới nên dịch vụ vẫn còn nhiều trở ngại về nguồn nhân lực, quản lý y tế và cũng như sự thấu hiểu của người dân về vai trò, giới hạn của bác sĩ gia đình để sử dụng hiệu quả. Ngoài ra, bác sĩ gia đình khám một bệnh nhân mất nhiều thời gian nên chi phí phải trả sẽ cao hơn.

"Khó khăn hiện nay là sự kết nối giữa bác sĩ điều trị trong bệnh viện và bác sĩ gia đình. Bác sĩ gia đình là một kênh thông tin để bác sĩ điều trị nắm rõ được tình hình bệnh nhân. Bác sĩ điều trị chưa hiểu được vai trò của bác sĩ gia đình nên chưa có sự liên kết để trao đổi thông tin bệnh án, cùng nhau có kế hoạch chăm sóc, phục hồi sức khỏe người bệnh sau khi xuất viện về nhà", bác sĩ Tô Quang Định trăn trở.