Tháng 7 vừa qua, Liên hợp quốc đã công bố Báo cáo khảo sát Chính phủ điện tử năm 2020. Với tổng điểm chỉ số phát triển chính phủ điện tử (EGDI) là 0,66. Việt Nam đã tăng hai bậc so với năm ngoái, xếp thứ 86 trên 193 quốc gia thành viên. Mặc dù còn đứng sau Singapore, Malaysia, Thái Lan, Brunei và Philippines trong khu vực, Việt Nam đã cho thấy những cải thiện quan trọng về quản lý nhà nước trên môi trường điện tử và hi vọng chen chân vào top 4 chính phủ điện tử tại Đông Nam Á trước năm 2025.

Từ đại dịch Covid-19 đóng vai trò "xúc tác" cho chuyển đổi số…

Chỉ số EDGI đo lường phạm vi và chất lượng của các dịch vụ công trực tuyến, tình trạng hạ tầng viễn thông, và nguồn năng lực liên quan đến việc vận hành chính phủ điện tử. Dẫn đầu bảng xếp hạng là các quốc gia Đan Mạch, Hàn Quốc, và Estonia. Theo Liên hợp quốc, 65% quốc gia thành viên có chỉ số EGDI cao hoặc rất cao. Bên cạnh mức thu nhập là một yếu tố dự báo cho hiệu quả vận hành chính phủ điện tử, thì ý chí chính trị, sự lãnh đạo chiến lược và quyết tâm thúc đẩy các dịch vụ trực tuyến của các chính phủ cũng góp phần cải thiện thứ bậc của mỗi quốc gia.

Chính phủ khắp nơi trên thế giới đã đối phó với đại dịch bằng cách phát triển các công cụ số sáng tạo để phổ biến thông tin, truy dấu người bệnh, cung cấp dịch vụ y tế, cũng như tạo điều kiện cho việc học tập và làm việc từ xa. Việt Nam không phải là ngoại lệ, khi các cổng thông tin chính phủ đã được sử dụng nhiều hơn và có lượng truy cập gia tăng đáng kể.

Cả khu vực công và tư đều quyết tâm thúc đẩy năng lực của hệ thống y tế số. Bên cạnh các dịch vụ và nền tảng hiện có do các công ty công nghệ y tế khởi nghiệp cung cấp, một ứng dụng khám chữa bệnh từ xa có tên Bluezone đã được ra mắt. Ứng dụng này có thể lưu trữ thông tin về các cá nhân có tiếp xúc gần với ca dương tính với COVID-19 và cảnh báo họ về nguy cơ lây nhiễm.

…cho tới nỗ lực "số hóa" đất nước toàn diện hơn

Mặc dù những sáng kiến về chính phủ điện tử đang trở nên cấp bách hơn bao giờ hết, nhưng những nỗ lực của Việt Nam đã diễn ra từ trước khi bùng phát đại dịch và là một phần của một kế hoạch dài hạn lớn hơn nhằm đưa đất nước trở thành một quốc gia số.

Ngày 27/9/2019, Bộ Chính trị đã thông qua Nghị quyết 52-NQ/TW, nghị quyết toàn diện đầu tiên vạch ra các chính sách và mục tiêu cho Cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ 4. Hai tháng sau, cổng dịch vụ công quốc gia, một nền tảng điện tử cho các dịch vụ công trực tuyến đã được ra mắt. Cổng dịch vụ này được xây dựng trong vòng 9 tháng và Chính phủ kỳ vọng việc đưa vào sử dụng cổng dịch vụ này sẽ giúp toàn xã hội tiết kiệm hơn 4.200 tỷ đồng/năm.

Tháng 6/2020, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chương trình Chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, hướng đến xây dựng một chính phủ số, một nền kinh tế số, và một xã hội số trong khi tạo ra những doanh nghiệp công nghệ số Việt Nam có năng lực cạnh tranh toàn cầu. Chương trình này được xây dựng trên nền tảng những nỗ lực đã qua trong công cuộc đưa Việt Nam trở thành một quốc gia số trong thập niên tới, đặc biệt tập trung vào việc xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia, phát triển dịch vụ công trực tuyến, và tiếp tục phát triển và tăng cường khả năng tiếp cận mạng 4G và 5G trên toàn quốc.

Mặc dù Chính phủ đã đặt ra những mục tiêu hết sức tham vọng nhưng rõ ràng Việt Nam đã có những điều kiện thuận lợi cho chuyển đổi số. Việt Nam được kỳ vọng sẽ tiếp tục đạt được tỷ lệ tăng trưởng kinh tế ấn tượng. Doanh thu năm 2019 từ ngành CNTT của Việt Nam đạt 112,5 tỷ USD (khoảng 2.607.131 tỷ đồng), gấp đôi năm 2015. Các sản phẩm CNTT như điện thoại di động và máy tính đều nằm trong các sản phẩm xuất khẩu hàng đầu của Việt Nam.

Tài chính, ngân hàng, bảo hiểm, y tế và nhiều ngành khác sẽ được hưởng lợi từ tầng lớp trung lưu đang gia tăng ở Việt Nam. Lớp sinh viên tốt nghiệp ngành công nghệ và khoa học dữ liệu sẽ là sự bổ sung tốt cho lực lượng lao động chất lượng cao. Bên cạnh đó, các hệ thống thông tin và công nghệ tại Việt Nam vẫn tương đối mới so với các hệ thống tại châu Âu hay Hoa Kỳ, nên việc chuyển đổi số tại Việt Nam sẽ có ít rủi ro và có thể triển khai nhanh chóng hơn.

Các hàm ý đối với doanh nghiệp

Việc Chính phủ Việt Nam coi xây dựng chính phủ điện tử và chuyển đổi số rộng khắp là những ưu tiên hàng đầu có thể mang lại một số tác động lan tỏa tích cực. Theo các báo cáo của Liên hợp quốc và Ngân hàng Thế giới, một chỉ số chính phủ điện tử cao sẽ có mối quan hệ tương quan với chỉ số môi trường kinh doanh cao. Tiếp theo, một môi trường kinh doanh tốt sẽ thu hút các nhà đầu tư chất lượng, tạo điều kiện cho chuyển đổi công nghệ và trao đổi kinh nghiệm quản lý, tăng cường sự minh bạch và giảm tham nhũng.

Đáng chú ý, Chương trình Chuyển đổi số Quốc gia cũng thúc đẩy việc phát triển và sử dụng rộng rãi các nền tảng thương mại điện tử trong cộng đồng doanh nghiệp và xã hội. Chương trình này hướng tới khuyến khích và hỗ trợ nhiều hơn cho khởi nghiệp, cũng như khuyến khích các doanh nghiệp lớn ứng dụng công nghệ mới vào hoạt động sản xuất, thương mại.

Chương trình cũng đặt mục tiêu chuyển dịch nền kinh tế từ lắp ráp, gia công CNTT sang sản xuất sản phẩm công nghệ theo chiến lược "Make in Vietnam" năm 2019, nhằm tạo ra 100.000 doanh nghiệp công nghệ và đưa Việt Nam trở thành một cường quốc công nghệ.

Do đó, doanh nghiệp có thể tiếp tục mong đợi thêm nhiều chính sách khuyến khích đầu tư cho ngành khoa học – công nghệ trong các năm tiếp theo.

Tương lai phía trước: thách thức và cơ hội

Chuyển đổi số - một dự án "đại tu" số đối với cả chính phủ, doanh nghiệp và xã hội – chắc chắn sẽ gặp phải những khó khăn nhất định. Luật Đầu tư mới đây đã cho phép một số nhà đầu tư thành lập công ty mà không cần xin giấy chứng nhận đăng ký đầu tư trước đó – việc này tạo điều kiện thuận lợi cho các nhà đầu tư nước ngoài thành lập công ty khởi nghiệp công nghệ hoặc đổi mới sáng tạo. Tuy nhiên, khung pháp lý đầu tư cần phải được quy định rõ ràng hơn để hỗ trợ đầu tư hiệu quả.

Hiện nay, Singapore và Indonesia đang là hai trung tâm khởi nghiệp của Đông Nam Á, còn Việt Nam được coi là hệ sinh thái khởi nghiệp hàng đầu tiếp theo, với một số công ty khởi nghiệp thành công như VNG – công ty "kỳ lân" đầu tiên, ứng dụng thanh toán Momo, và nền tảng thương mại điện tử Tiki. Nhờ nhu cầu mua sắm trực tuyến tăng vọt trong kỳ đại dịch vừa qua, Tiki đã thu hút thêm được 130 triệu USD vốn đầu tư từ quỹ đầu tư tư nhân Northstar Group.

Tuy nhiên, trong tương lai, cuộc cạnh tranh thu hút vốn có thể sẽ trở nên rất khốc liệt giữa cả các công ty trong nước và trong khu vực. Cuộc suy thoái toàn cầu có thể làm giảm nhu cầu đầu tư trong khi số lượng các doanh nhân và nhà sáng tạo tài năng không ngừng tăng lên.

Cuối cùng, cần phải nhớ rằng chuyển đổi số là một quá trình không thể diễn ra một sớm một chiều. Nếu thành công, những nỗ lực thúc đẩy sáng tạo công nghệ một cách liên tục và bền vững trên mọi lĩnh vực sẽ giúp Việt Nam vững vàng thăng tiến trên bảng xếp hạng thế giới về kinh tế số trong những năm tới.